برای انجام یک پروژه معماری، مراحل مختلفی باید طی شود که شروع هر یک از آن‌ها، مستلزم اتمام مرحله قبلی به بهترین شکل و بدون هیچ نقصی است. پروژه‌های معماری از سه فاز اصلی تشکیل می‌شوند. فاز صفر طراح پلان، فاز یک معماری طراحی پلان و فاز ۲ و هر یک از این سه بخش باید به شکل منظم و مرتب، پشت سر یکدیگر چیده شوند تا طراحی معماری به صورت استاندارد پیاده‌سازی شود؛ بنابراین هر سه فاز یا بخش در طراحی معماری به یکدیگر وابسته هستند که در صورت عدم اجرای صحیح هر کدام از آن‌ها یا عدم پیوستگی، اجرای یک پروژه با مشکل مواجه خواهد شد.
فهرست مطالب
طراحی اصولی فاز یک معماری
مراحل مختلف طراحی پروژه معماری شامل سه فاز صفر، ۱ و ۲ است. اولین مرحله، فاز صفر یا مطالعاتی بوده که مربوط به مطالعات زمین مانند خاک‌شناسی، ژئوتکنیک، مقاومت زمین و غیره است. همچنین شرایط و مقررات اولیه برای طراحی و ساخت، مطالعات شهری و مدنی مربوط به قوانین شهری و غیره نیز در این مرحله انجام می‌شود. بعد از اتمام این مرحله، نوبت به شروع فاز یک معماری می‌رسد. در همین خصوص، در این مقاله از گروه معماری کارمانی مجری طراحی دکوراسیون داخلی در مشهد بعد از تعریف نقشه معماری و معرفی انواع آن، توضیحاتی در مورد طراحی پلان فاز یک معماری، هدف از تهیه این پلان و نمونه نقشه فاز یک معماری نیز ارائه شده است.
نقشه معماری چیست؟
نقشه‌های معماری معمولاً ریشه در آثار هنری دارند. در دوره رنسانس ایتالیا، مجسمه‌سازان، نقاشان و دیگر هنرمندان مشهور تصورات ذهنی خود را از ساختمان‌ها و سازه‌های غیر متحرک بر روی کاغذ پیاده‌سازی می‌کردند. این عکس و تصاویر، بعدها با کنار هم قرارگرفتن به یک ساختار واقعی تبدیل شدند. البته در آن زمان، نقشه‌های معماری برعکس امروز، فاقد اندازه‌گیری و علائم بخصوص بودند. در واقع، این نقشه‌ها تنها تصاویری برگرفته از ذهن هنرمندان بودند که طراحی، محاسبات و اجرای آن‌ها به بهترین شکل، بر عهده تیم سازنده بود.
امروزه نقشه معماری تعریف جامع و کلی دارد. نقشه معماری در واقع نوعی ارتباط چشمی، بخش اصلی در طراحی یا اجرای یک پروژه ساختمانی است. در این نقشه، افکار و ایده‌‌های طراح بر روی کاغذ یا به صورت دیجیتالی پیاده‌سازی‌شده که به طور واضح و دقیق، نشان‌دهنده نحوه جای‌گذاری عناصر موجود در یک پروژه ساختمانی است.
نقشه‌های معماری، مجموعه‌ای از پلان‌های معماری مانند پلان طبقات، ابعاد، مقیاس‌های اندازه‌گیری و غیره بوده که برای داشتن چشم‌اندازی دقیق‌تر نسبت به خصوصیات ساختمان در دسترس مجریان قرار می‌گیرند. این نقشه‌ها معمولاً توسط مهندس معمار طراحی می‌شوند. به طور کلی، نقشه‌های معماری اطلاعات و علائمی بوده که باید به صورت درست خوانده و پیاده‌سازی گردند.
مزیت نقشه‌های معماری این است که می‌توان با استفاده از آن‌ها قبل از اجرای عملیات ساخت‌و‌ساز، برنامه و بودجه لازم را تهیه نمود. در واقع بدون تهیه نقشه اجزای ساختمان، مراحل اجرایی عملیات ساخت‌و‌ساز نامعلوم خواهد بود. همچنین تهیه نقشه‌های معماری به منظور قیمت‌گذاری دقیق و تهیه یک برنامه برای پیمان‌کار عمومی ضروری است. پلان‌های معماری، جنبه‌های موجود را نمایش داده و به پیمانکاران اجازه می‌دهد تا بتوانند برنامه‌ریزی‌های عملیاتی تعیین کنند. همچنین با استفاده از این نقشه، پیمانکاران می‌توانند مقدار منابع مورد نیاز، نیروی کار، وسایل و تجهیزات را تهیه نمایند.
انواع نقشه معماری
به طور کلی به نقشه‌های معماری، پلان می‌گویند. این پلان‌ها، تمامی اطلاعات مورد نیاز را در خصوص سازه از جمله متراژ، ارتفاع دیوارها، فاصله بین فضاهای مختلف، محل قرارگیری راه‌پله و آسانسور، موقعیت مکانی و تمامی جزئیات مربوط به یک سازه را شامل می‌گردند. نقشه پلان‌های معماری در سه فاز مختلف تهیه می‌شوند.
فاز صفر پروژه چیست؟
اولین مرحله برای تهیه طراحی پلان معماری، فاز صفر است. در این مرحله، طراح یا معمار، اهداف پروژه، عوامل کاربردی، سبک زندگی و ارزش‌های زیبایی را بررسی می‌کند. در فاز صفر، طراح با سازنده همکاری کرده تا لیست نیازها، کاربردها و دیگر محدودیت‌ها را تهیه نمایند. این لیست شامل مطالعات معماری، توپوگرافی، سایت مهندسی، ژئوتکنیک، موارد اختصاصی و غیره خواهد بود. در فاز صفر، یک برنامه‌ریزی جامع شامل بودجه کلی پروژه و جدول زمانبندی تهیه می‌شود. در واقع، این فاز تعیین‌کننده وضعیت پروژه قبل از ترسیم نقشه بوده و ماهیت تحقیقاتی دارد.
پلان معماری فاز یک
طراحی پلان فاز یک معماری، پس از اتمام فاز صفر آغاز می‌شود. در این مرحله، محل جای‌گیری سایت، شکل و ابعاد ساختمان، روابط و ابعاد اتاق‌ها و نمای بیرونی طراحی می‌شود. مهندس یا طراح معمار با درک چگونگی ظاهر عملکرد و احساس ساختمان نقشه را طراحی می‌کند. همچنین در حین طراحی نقشه، عکس‌هایی از جمله سایت پلان، ارتفاعات، مدل‌های دیجیتال و غیره نیز فراهم می‌آید. توضیحات کامل‌تر مربوط به این فاز در تیتر بعدی ارائه شده است.
فاز ۲ طراحی پلان معماری
فاز ۲، آخرین مرحله در تهیه نقشه‌های معماری و پس از تهیه نقشه فاز یک معماری است. در این مرحله، هرگونه ملاحظات باقی‌مانده برطرف خواهد شد. در واقع در این مرحله، نقشه‌های معماری شکل تخصصی‌تری به خود گرفته، مفصل‌تر و پرمحتواتر ارائه می‌شوند. در فاز ۲، تعامل و هماهنگی با دیگر طراحان، مهندسان و مشاوران به منظور تحقیق و گسترش نقشه‌های سازه‌ای، ساختاری، مکانیکی و سیستمی انجام می‌شود. در واقع تمامی این فرایندها برای هماهنگی و انسجام بیشتر در مرحله اجرایی است. در فاز ۲ تمامی نقشه‌های معماری به شکل نهایی درآمده و نباید هیچ تغییر مهم دیگری اعمال شود؛ بنابراین، برای ایجاد مسیر ساده‌تر، بهتر است که تمامی فعالیت‌های مربوط به معماری در این مرحله انتخاب شوند.
طراحی پلان فاز یک معماری چیست؟
در طراحی پلان فاز یک معماری، تمامی اطلاعات به دست آمده از فاز صفر پیاده‌سازی شده و در قالب طرح و نقشه‌های اولیه معماری شکل می‌گیرند. نقشه‌های معماری شامل پلان‌های طراحی معماری، مقاطع، طرح‌های معماری و غیره می‌شود. در فاز یک، کلیه پلان‌های طراحی به اطلاع کارفرما رسیده تا در صورت نیاز، تغییرات مد نظر اعمال گردد. پس از بحث و تبادل نظر با کارفرما، خروجی مشترک نهایی به منظور دریافت مجوزهای لازم برای شروع عملیات اجرایی به مراکز صدور مجوز ارسال می‌شود.
در این مرحله نیز در صورت نیاز، ممکن است تغییراتی در طراحی اولیه نقشه صورت پذیرد. در واقع طراحی فاز یک، مطالعات معماری پلان‌های نهایی و اجرای پروژه است. به همین جهت از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که باید با برگزاری جلسات و تبادل نظر با دقت تهیه شده تا در مراحل بعدی از مشکلات پیش‌بینی نشده جلوگیری شود.
با توجه به این توضیحات، نقشه فاز یک به معنی تهیه طرح اولیه برای یک پروژه ساختمانی بوده که تا اندازه‌ای طراحی نقشه و یا فضاهای مربوط به ساختمان را به نمایش می‌گذارد. همچنین نحوه ارتباط بین فضاها و قرارگیری آن‌ها را نیز تعیین می‌کند؛ برای مثال، سیر کلاسیون حرکتی بخش‌هایی مانند نشیمن و پذیرایی، آشپزخانه و اتاق‌ها را نشان داده و عرصه خصوصی و عمومی ساختمان را جداسازی می‌کند.
برخی افراد گمان می‌کنند به دلیل اینکه نوشته‌های اولیه در فاز بعدی به شکل دقیق و منظم اندازه‌گیری شده و منطبق با قوانین ملی بوده، پس در این فاز نیازی به طراحی معماری نیست. در صورتی که چنین تفکری کاملاً غلط است. در واقع، در نقشه‌های اولیه، امکان تصحیح به راحتی وجود دارد؛ اما در مراحل بعدی در صورت بروز مشکل علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین، امکان تغییر کلی مسیر نیز وجود نخواهد داشت.
هدف از تهیه نقشه فاز یک معماری چیست؟
تا به اینجای مطالب مشخص شد که هر پروژه معماری شامل سه فاز صفر، ۱ و ۲ است. هر کدام از این فازها به منظور شروع فاز بعدی اجرا می‌شوند. فاز یک طراحی پلان معماری بعد از اتمام فاز صفر آغاز شده که کلیه اطلاعات کسب شده در فاز صفر را در قالب طرح‌ها و نقشه‌های اولیه پیاده‌سازی می‌کند.
طراحی پلان فاز یک معماری، شامل مواردی از جمله پلان‌های معماری، مقاطع، طرح‌ها و غیره است. در این طراحی، روابط و اطلاعاتی از جمله نوع استقرار سازه، ارتباط فضاها و مسائل کلی ساختمان بررسی می‌شوند. هدف از تهیه پلان فاز یک نیز ارائه نقشه به منظور دریافت مجوزهای لازم برای ساخت‌و‌ساز از مراکز صدور پروانه شهرداری‌ها یا بخشداری‌ها است؛ بنابراین، این فاز باید با نهایت دقت انجام شود تا مورد تایید قرار گیرد.
نمونه نقشه فاز یک
طراحی پلان معماری فاز یک یا نقشه فاز ۱، در مقیاس ۱:۵۰ و ۱:۱۰ ترسیم می‌شود. در واقع، این نقشه‌ها به منظور معرفی ساختمان به کارفرما یا سرمایه‌گذار رسم می‌شوند. با توجه به اینکه تمامی افراد سواد مطالعه نقشه‌های فاز ۱ را ندارند، طراحی یا نقشه‌کش باید نقشه را بزرگ‌تر و برجسته‌تر رسم کرده تا قابل درک شود.
طراحی نقشه فاز یک و ارائه آن به کارفرما به منظور رفع ایرادات و تغییرات مد نظر کارفرما انجام می‌شود. در واقع، سرنوشت یک پروژه ساختمانی به این نقشه‌ها وابسته است. این نقشه‌ها نمای کلی زیربنا و دیوارها را تعیین می‌کند؛ بنابراین تهیه نقشه فاز یک نیاز به دقت و تمرکز بالا برای ترسیم کلیات یک ساختمان دارد. در ادامه یک نمونه نقشه فاز یک ارائه شده است.
در این مقاله از شرکت طراحی دکوراسیون داخلی کارمانی به تعریف مفهوم طراحی پلان فاز یک معماری پرداختیم و به تفاوت های آن با سایر فاز های طراحی نقشه باهم صحبت کردیم.
