توسعه معماری مدرن، در شهرهای ما و محل کارهایمان انقلابی را به وجود آورد و اصول طراحی آن نه تنها پیشرفت در علم، سلامت و برابری اجتماعی را به تصویر می‌کشید، بلکه برای کمک به رشد این ایده‌آل‌ها هم طراحی شده بود.
مشاوره تخصصی طراحی داخلی لوکس در مشهد
پس از مطالعه این مقاله، در صورت نیاز به مشاوره تخصصی می‌توانید با گروه معماری و دکوراسیون داخلی کارمانی در ارتباط باشید.
برای طراحی کابینت سفارشی یا طراحی و اجرای ویلای مدرن، همین حالا با واحد مشاوره گروه کارمانی تماس بگیرید و نخستین گام به‌سوی فضایی لوکس و متمایز را بردارید.
میدان جانباز، برج پاژ، اداری یک، طبقه ۱۰، واحد ۱۰۰۱، مشهدفهرست مطالب
معماری مدرن چیست؟
اصطلاح “معماری مدرن” به معماری اشاره دارد که در چارچوب نگرشی اجتماعی، هنری و فرهنگی به نام مدرنیسم طراحی و ساخته شده است. این نگرش بر تجربه، رد کردن “قوانین” پیش‌فرض و آزادی بیان در هنر، ادبیات، معماری و موسیقی تأکید دارد.
جنبش مدرنیسم در معماری در قرن بیستم شکل گرفت و بعد از جنگ جهانی اول به اوج خود رسید. پیشرفت‌های در مهندسی، مصالح ساختمانی، برابری اجتماعی، سلامت و صنعت به هم پیوست، در حالی که سبک‌های تاریخی گذشته رد شدند. این شرایط باعث شد تا معماری وارد یک دوره طراحی جدید شود.
کیفیت اتفاقی نیست
طی سال‌ها، معماری مدرن در سراسر جهان گسترش یافت و شامل تطبیقات منطقه‌ای شد که به نیازها و حساسیت‌های طراحی محلی پاسخ داد. معماران مدرن همچنین بررسی کردند که چگونه مواد می‌توانند بر طراحی تأثیر بگذارند.
۵ ستون ایدئولوژی و طراحی
مواد ساختمانی جدید
پیش از دوران پایان قرن بیستم، مواد ساختمانی به محدودیت‌هایی مانند آجر، سنگ و چوب تقریباً محدود بودند. اما نوآوری‌های علمی منجر به ایجاد مواد ساختمانی جدیدی شدند، مانند شیشه به صورت انبوه تولید شده، فولاد و بتن مسلح. دنیای هیجان‌انگیزی به روی معماران باز شد – اکنون آنها می‌توانستند روی موادی که پیش از این در دسترس نبودند، آزمایش کنند.
پیشرفت‌های مهندسی
تکنیک‌های مهندسی به حدی پیشرفت کردند که سازه‌ها می‌توانستند از آن مواد ساختمانی جدید استفاده کنند، به طوری که معماران برای طراحی ساختمان‌هایی که برای ایستادن به دیوارهای ضخیم باربر نیاز ندارند، آزادی بیشتری داشتند. این اجازه داد تا ساختمان‌ها به ارتفاع بیشتری رسیده و نازک‌تر و سبک‌تر شوند و می‌توانستند سطوح شیشه‌ای بزرگی داشته باشند. با کمتر نیاز به دیوارها، طرح‌های بزرگتر با فضاهای داخلی بزرگتر در دسترس قرار می‌گرفتند و دیوارهای خارجی هم می‌توانستند به صورتی طراحی شوند که سازه‌های سنتی آجری و شنی تجسم نمی‌دهند.
همچنین بخوانید: ویلا مدرن
به ویژه در اوایل معماری مدرن، معماران و طراحان از مواد ساختمانی جدید و تکنیک‌های ساخت و ساز به صورت تجربی استفاده می‌کردند، بدون داشتن فهم دقیق از عملکرد و پیری آنها در طول زمان. به علت این مسئله، برخی از ساختمان‌های مدرن اکنون نشانه‌های خرابی و پیری نشان می‌دهند. به همین دلیل، تلاش‌های حفاظتی مانند ابتکار مدرن نگهداری گرانت بنیاد گتی و ابتکار حفاظت از معماری مدرن این موسسه، برای فراهم کردن منابع و کمک به افرادی که مراقبت و نگهداری این ساختمان‌ها را به عهده دارند، ایجاد شده‌اند.
ظاهر متناسب با عملکرد
پیش از جنبش مدرنیسم، معماران به مراجعه به سبک ها و فرم های تاریخی در طراحی های خود عادت داشتند. در قرن نوزدهم، سبک های محبوب شامل بو ارت، بازگشت به سبک گوتیک و نئوکلاسیسیسم بودند. در این سبک ها، هدف ساختمان از طراحی آن تحت تأثیر قرار نمی گرفت. اما مدرنیسم، ایده را به عنوان نگاهی جدید به بنا برد که ساختمان نیازمندی های خود را به خوبی باید برآورده کند و ظاهر آن می تواند از عملکرد آن نشأت گرفته باشد، چنین گفت Chandler McCoy، متخصص پروژه های بزرگ در مؤسسه نگهداری میراث گتی.
بنابراین، معماری مدرن به سمت حداقلیسم کشیده می شود: خطوط صاف، ترکیب دقیق، استفاده از مواد ساختمانی بیشتر، و عدم تزئین یا اشاره به سبک های معماری تاریخی. McCoy می گوید: “اگر یک ایستگاه اتوبوس یا یک مدرسه یا یک کتابخانه باشد، باید خدمت رسانی کند. نباید شبیه پلازای ایتالیایی باشد، بنابراین عملکرد آن کلیدی است.”
هنگامی که مدرنیسم وارد دهه ۱۹۸۰ شد، برخی از معماران شروع به زیر سوال بردن مینیمالیسم کردند که مدت ها بود به عنوان ویژگی مهم مدرنیسم در نظر گرفته می شد. این دیدگاه که معماری باید باعث پیشرفت اجتماعی شود، به ویژه زمانی که قرا بیستم شاهد پیشرفت های بسیار بود، غیر ضروری به نظر می رسید.
برخی از مردم از سادگی به ظاهر بیش از حد مدرنیسم انتقاد کردند. به علاوه، بسیاری از اصول طراحی معماری مدرن، برای مردم شناخته شده بودند و دیگر کسی کارخانه یا دفترش را به سبک قرون وسطی طراحی نمی کرد. بنابراین، معماران شروع به آزمایش مجدد با زینت‌آرایی کردند و از قاعده “فرم از عملکرد پیروی می‌کند” به سود ویژگی‌هایی با “بی‌ملاحظه” بیشتر و بازگشت به فرم‌های ساختمانی سنتی، فاصله گرفتند.
“شما عناصر طراحی را در معماری دریافت می کنید که نشان می دهد طراح می تواند آنها را بدون وجود یک عملکرد واضح در جای خود قرار دهد”
آنتوان ویلمرینگ، مسئول برنامه ارشد در بنیاد گتی
پست‌مدرنیسم با ترکیبی از سبک‌های طراحی، اشاره به فرهنگ پاپ تاریخی و تقلید، و اضافه‌کردن عناصر اضافی مشخص می‌شود. معماری معاصر، عبارتی است که معمولا برای توصیف معماری قرن ۲۱ استفاده می‌شود و یک سبک مشخص ندارد. ممکن است عناصری از مدرنیسم، پایداری، و پیشرفت‌های فناوری و مهندسی جدید را شامل شود.
با این حال، سلیقه‌ها بین معماران (و مشتریانشان) متفاوت است و ممکن است در یک ساختمان کمی تزئیناتی باشد و با این حال به دلیل اصول کلی راهنمای طراحی، معماری مدرن در نظر گرفته شود. بنابراین می‌توان گفت که معماری مدرن همچنان امروزه رشد و شکوفایی دارد.
راحتی و سلامتی
ایده اینکه خانه یا حتی یک ساختمان تجاری باید طوری طراحی شود که راحت باشد، باور کنید یا نه، یک ایده جدید است که توسط مدرنیسم معرفی شده است. ما از مدرنیسم برای عناصری مانند ارتباط با فضای بیرون، اتاق های وسیع و نور فراوان قدردانی می کنیم. همانطور که دانشمندان قرن بیستم درباره بیماری، بهداشت، تغذیه و دیگر اصول سلامت بیشتر می دانستند، معماران عناصر طراحی را به کار گرفتند که با این یافته ها همخوانی داشت. در مقابل آن، ساختمان های پیش از مدرن معمولاً دارای پنجره های کوچک، اتاق های زیاد و دیوارهای زیاد و تأکید بر نگه داشتن هوا و طبیعت در خارج بود.
پیشرفت اجتماعی
جنبش هایی مانند حقوق زنان و حقوق کارگران در قرن بیستم شکوفا شدند. آگاهی افزایش یافته از نابرابری اجتماعی و ایده اینکه همه باید دسترسی به مسکن، محل کار و فضاهای عمومی با کیفیت داشته باشند، شروع به فراگیر شدن کرد. ویلمرینگ گفت که این توسعه ها، همراه با تکنیک های تولید جدید، دورانی را آغاز کرد که در آن زیبایی مدرن برای مسکن، دفاتر، مدارس، ورزشگاه ها، حمل و نقل، کتابخانه ها و بیشتر به کار گرفته شد.
این ساختمان ها طوری طراحی شده بودند که برای همه کارآمد باشند. “مدرنیسم باور را تقویت کرد که معماری با کیفیت باید برای همه قابل دسترس باشد”، ویلمرینگ افزود: “بین درجه اینکه حرکت مدرن در تحقق این وعده موفق بود یا نه مطمئناً می توان بحث کرد، اما این یک ایده بود که بسیاری برای آن تلاش کردند.”
تاریخچهٔ مختصر مدرنیسم در ایران
ورود ایده‌های مدرنیسم به ایران به سال‌های پایانی دورهٔ قاجار و آغاز پهلوی اوّل بازمی‌گردد؛ زمانی که مهندسان تحصیل‌کردهٔ اروپا، همچون گابریل گِوارا و پل آبکار، نخستین ساختمان‌های شهرسازی نوین را در خیابان لاله‌زار تهران طرح کردند. جهش واقعی اما در دههٔ ۱۳۳۰ به‌واسطهٔ تأسیس «دانشکدهٔ هنرهای زیبا» رخ داد؛ جایی که استادان مهاجر فرانسوی و ایتالیایی، از جمله آندره گدار، مفاهیم لوکوربوزیه‌ای «فرم تابع عملکرد» و پلان آزاد را تدریس کردند و نسل اول معماران مدرن ایرانی—هوشنگ سیحون، محسن فروغی، عبدالعزیز فرمانفرماییان—را پرورش دادند.
دوران پهلویِ دوم با پروژه‌های عظیمی چون ورزشگاه آزادی، فرودگاه مهرآباد، و مجموعهٔ دانشگاه تهران، مدرنیسم را در مقیاس شهری تثبیت کرد. در این دوره استفاده از بتن مسلح، نمای بریک‌فیس و تکستون، و هندسهٔ سادهٔ مکعبی رایج شد. معمارانی نظیر کامران دیبا با پروژهٔ شهرک شوشتر، مفهوم «مدرن بومی» را وارد گفتمان کردند؛ جایی که فرم‌های مینیمال با بادگیرها، حیاط‌های مرکزی و مصالح منطقه‌ای تلفیق شد.
پس از انقلاب ۱۳۵۷، مدرنیسم برای مدتی تحت‌الشعاع بازگشت به نمادهای سنتی قرار گرفت؛ اما بازسازی شهرها در دههٔ ۱۳۷۰ و نیاز به فضاهای اداریِ ردهٔ A، نگرش عملکردگرای مدرن را دوباره احیا کرد. نسل معماران دههٔ ۸۰—از رضا دانشمیر تا علیرضا تقابنیه—با الهام از پارامتریسیسم و سازه‌های های‌تک، مدرنیسم را به لایهٔ دیجیتال کشاندند؛ ببینید چگونه پوستهٔ دوجدارهٔ «خانهٔ شیفته» یا اسکلت فضاکار مرکز همایش‌های اصفهان، خوانشی نو از اصول راسیونالیستی است.
امروزه مدرنیسم ایرانی، در پیوند با فناوری BIM و سازه‌های سبک فولادی، به مسیری «پسا‌صنعتی» رسیده است؛ در آن مصالح بازیافتی و نماهای آلومینیومی کرتین‌وال جایگزین بتن برهنه شده‌اند. در عین حال، توجه به اقلیم و اصالت محلی—نمونه‌اش ویلای «کاسپین شِل» در مازندران با لوورهای چوبی ترمو—نشان می‌دهد روایت مدرنیسم ایران دیگر تقلید خطی از غرب نیست، بلکه گفت‌وگویی میان سنت، اقلیم و فناوری است. همین رویکرد تلفیقی است که امروز شرکت‌هایی نظیر «کارمانی» را در پروژه‌های بین‌المللی دوبی و دوحه متمایز می‌کند.
جدول مقایسهٔ سریع: معماری مدرن vs معماری معاصر در ایران
| محور مقایسه | معماری مدرن (۱۳۲۰–۱۳۵۷) | معماری معاصر (۱۳۸۰ تا امروز) |
|---|---|---|
| دورهٔ تاریخی غالب | پهلوی اوّل و دوم | پس از رواج CAD/BIM و جهانی‌شدن بازار |
| زیبایی‌شناسی کلیدی | حجم‌های مکعبی، سطوح صاف، تزئین حداقلی | پوسته‌های پارامتریک، فرم‌های سیال یا شکست‌خورده |
| تکنولوژی سازه | بتن مسلح درجا، اسکلت فلزی جوشی | سازه‌های سبک فولادی، سیستم فضاکار، چاپ سه‌بعدی بتن |
| رویکرد بوم‌سازگار | حداقل ملاحظه اقلیمی جز در پروژه‌های خاص (شوشتر نو) | انرژی صفر، نماهای دوجداره، بازیافت آب، گواهی LEED/WELL |
| هویت بومی | وام‌گیری نمادین (طاق، ایوان) در قالب مینیمال | بازتولید الگوهای سنتی با الگوریتم پارامتری (بادگیر دیجیتال) |
| نمونه‌های شاخص | دانشگاه تهران، استادیوم آزادی، موزهٔ ایران باستان | خانهٔ شیفته، برج اداری چارسو، ویلای کاسپین شل |
ویژگی های اساسی معماری مدرن:
- عملکرد
- بدون زینت
- طرح های فضای باز، جاری و عملی
- ساختار قابل مشاهده
- استفاده از مواد مدرن مانند بتن مسلح، شیشه و فولاد
- استفاده از مواد سنتی به روش های نوآورانه
- طرح های طبقات باز
- فراوانی شیشه برای ورود نور طبیعی
- طراحی افقی با سقف های تخت
- خلاصه سازی
- خطوط مستقیم و پیوسته
در اصل جریان معماری مدرن، تاکید بر قرار دادن عملکرد بیش از هر چیز دیگر است که با سبک های معماری بسیار تزئینی گذشته در تضاد مستقیم است. یک ساختمان باید برای تسهیل هدف مورد نظر طراحی شود و به عنوان عملی ترین گزینه باشد. طرح های ساده، کم حجم، تمیز و سازگار با محیط پیرامون برنامه طراحی معماری مدرن است. برای بهبود طرح های خود، معماران مدرن اغلب به یک تکنیک شناخته شده به نام انتزاع مراجعه می کنند که در آن موضوع به عنوان اصلی ترین عنصر ساده سازی می شود و از طریق طراحی نمایش داده می شود.
سوالات متداول
سبک معماری امروز چیست؟
- سبک معماری امروز به عنوان معماری معاصر شناخته می‌شود و گاهی به عنوان معماری معاصر مدرن به دلیل حضور بسیاری از اصول معماری مدرن همچنان در آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از ویژگی‌های متمایز کننده سبک معماری معاصر، استفاده از خطوط منحنی، دیوارهای سبز و باغ‌های سقفی، شکل‌های غیرخطی، طراحی نامتقارن، استفاده از مواد غیرمعمول، ساخت و ساز پایدار و استفاده از مواد سبز دوست است.
انواع معماری مدرن چیست؟
- انواع اصلی معماری مدرن شامل بین‌المللی، بائوهاوس، د استیل، سازه گرایی، متابولیسم، آرت دکو و بروتالیسم هستند. انواع معماری دیگری نیز وجود دارند از جمله اکلتیسیسم، گوگی، بیان‌گرایی، آنتی‌فرمیسم، میزینیسم و معماری مدرنیسم قرون وسطی.
مثالی از معماری مدرن
- خانه ادیت فارنزورث در پلانو، ایلینوی، که در سال ۱۹۵۱ به پایان رسید، ممکن است معروف ترین نمونه معماری مدرن باشد. خطوط ساده و تمیز، هماهنگی با طبیعت، دیوارهای شیشه ای برای ورود نور و پاشش، و پایه یافته افقی، نمونه ای از جنبش معماری مدرن را نشان می دهد.
معماری مدرن مربوط چه دوره ای است؟
- جنبش معماری مدرن حدود سال ۱۹۲۵ آغاز شد. این سبک تا دهه ۱۹۸۰، که سبک‌های پسا-مدرن به سرمی‌برند، سبک اصلی بود.
ویژگی‌های معماری مدرن چیست؟
- معماری مدرن بر عملکرد و سادگی تأکید دارد. این نوع معماری به کمترین حد تزئینات، استفاده بهینه از فضا، طرح و ساختار آزاد، مواد جدید، انتزاع، خطوط شیب‌دار و ساده و کمینه‌گرایی تکیه دارد.
