جانمایی آسانسور در پلان ساختمان

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که یک جانمایی دقیق و هوشمندانه آسانسور چگونه می‌تواند تمامی ابعاد یک پروژه معماری را متحول کند؟ از بهینه‌سازی فضای داخلی گرفته تا بهبود تجربه ساکنان، انتخاب موقعیت درست برای آسانسور نقشی حیاتی در موفقیت هر پروژه دارد.

مقدمه:

در طراحی معماری مدرن، جانمایی صحیح آسانسور در پلان ساختمان، به‌ویژه در ساختمان‌های چند طبقه و برج‌های بلند، یکی از چالش‌های اساسی و کلیدی به شمار می‌آید. این سیستم حیاتی نه تنها بر عملکرد مؤثر ساختمان تأثیر می‌گذارد، بلکه با در نظر گرفتن عوامل مختلفی چون ایمنی، دسترسی بهینه، بهره‌وری فضای داخلی و تجربه کاربری، جایگاه ویژه‌ای در فرآیند طراحی معماری دارد. در واقع، طراحی و جانمایی آسانسور باید از دیدگاه‌های مهندسی، زیبایی‌شناسی و کاربری فضا به‌طور همزمان بهینه‌سازی شود.

از آنجا که در بسیاری از پروژه‌های معماری، به‌ویژه پروژه‌های لوکس و تجاری، دسترسی آسان به طبقات مختلف و تسهیل حرکت افراد به بخش‌های مختلف ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است، طراحی و جانمایی آسانسور به‌عنوان یکی از اجزای حیاتی ساختمان، نیازمند توجه ویژه به فاکتورهای فنی و عملیاتی است. از سوی دیگر، در پروژه‌های بزرگ و پیچیده، جانمایی اشتباه یا غفلت از نیازهای کاربران ممکن است به مشکلاتی نظیر ترافیک عمودی، ناکارآمدی فضای داخلی و کاهش کیفیت زندگی ساکنان یا بهره‌برداران منجر شود.

در این مقاله، ضمن بررسی ابعاد مختلف جانمایی آسانسور در پلان ساختمان، به نقش گروه‌های معماری برجسته مانند گروه معماری کارمانی در این زمینه پرداخته خواهد شد.

نصب آسانسور در چه ساختمان‌هایی اجباری است؟

طبق قانون نظام مهندسی (مبحث ۱۵)، نصب آسانسور در ساختمان‌هایی که فاصله عمودی از طبقه ورودی اصلی تا آخرین طبقه، بیشتر از ۷ متر باشد، اجباری است. این قانون به منظور بهبود دسترسی و راحتی ساکنان یا کاربران ساختمان‌ها تصویب شده است و برای ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری که ارتفاع زیادی دارند، بسیار ضروری است.

طبقه ورودی اصلی کجاست؟

طبقه ورودی اصلی، همان طبقه‌ای است که شما از طریق آن وارد ساختمان می‌شوید. این طبقه معمولاً همکف و هم‌سطح با سطح خیابان است. نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که اگر ساختمان چند ورودی مختلف داشته باشد که همگی به آسانسور دسترسی دارند، پایین‌ترین ورودی به عنوان “طبقه اصلی” حساب می‌شود.

برای درک بهتر این موضوع، دو نکته کلیدی وجود دارد:

1. ساختمان‌های معمولی (مسکونی): معیار اصلی، فاصله از ورودی اصلی است. معمولاً ساختمان‌هایی که سه طبقه روی همکف دارند، نیاز به نصب آسانسور پیدا می‌کنند.

2. ساختمان‌های خاص (اداری، تجاری و …): در این نوع ساختمان‌ها، محاسبه کمی پیچیده‌تر است. ارتفاع از کف پایین‌ترین طبقه (حتی زیرزمین) تا کف بالاترین طبقه اندازه‌گیری می‌شود. اگر این فاصله بیشتر از ۷ متر باشد، نصب آسانسور الزامی است.

طول مسیر حرکت قائم آسانسور

عبارت “طول مسیر حرکت قائم آسانسور” به کل ارتفاعی اشاره دارد که آسانسور از آن بالا و پایین می‌رود. برای محاسبه این مسافت، فاصله از کف پایین‌ترین طبقه‌ای که آسانسور در آن توقف دارد تا کف بالاترین طبقه‌ای که آسانسور به آن می‌رسد، اندازه‌گیری می‌شود. این اندازه‌گیری کمک می‌کند تا اطمینان حاصل شود که ساختمان‌های با ارتفاع زیاد به راحتی و به طور ایمن به ساکنان و کاربران خود خدمت‌رسانی می‌کنند.

انواع آسانسور

طبق مقررات ملی ساختمان ایران، در مبحث پانزدهم، آسانسورها از نظر سیستم محرکه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: آسانسورهای هیدرولیک و آسانسورهای کششی. هر یک از این سیستم‌ها مزایا و معایب خاص خود را دارند و بسته به نوع ساختمان، ارتفاع، بودجه و کاربری آن، انتخاب صحیح سیستم مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است.

۱. آسانسورهای هیدرولیک (Hydraulic Elevators)

آسانسورهای هیدرولیک به واسطه استفاده از فشار روغن هیدرولیک برای حرکت کابین، یک گزینه بسیار کارآمد و مطمئن در ساختمان‌های با ارتفاع کم تا متوسط به شمار می‌آیند.

نحوه عملکرد:

در سیستم هیدرولیک، یک موتور الکتریکی پمپی را به حرکت درمی‌آورد که روغن را از یک مخزن به داخل سیلندر هیدرولیک پمپاژ می‌کند. فشار ایجاد شده در سیلندر، پیستونی را که به کابین متصل است، به سمت بالا حرکت می‌دهد. برای حرکت به سمت پایین، یک شیر مخصوص به آرامی باز می‌شود و روغن تحت تأثیر وزن کابین، از سیلندر به مخزن باز می‌گردد، که باعث فرود نرم آسانسور می‌شود.

مزایا:

• نصب آسان و ارزان‌تر در ساختمان‌های کم ارتفاع (تا ۵ یا ۶ طبقه)

• عدم نیاز به فضای اضافی برای اتاق ماشین

• نیروی محرکه متعادل و حرکت نرم آسانسور

معایب:

• محدودیت در ارتفاع‌های زیاد (به دلیل نیاز به سیلندر بلندتر)

• مصرف انرژی بالا در مقایسه با آسانسورهای کششی

• نیاز به فضای فنی برای نصب مخزن و سیستم هیدرولیک

برخی مدل‌های پیشرفته آسانسورهای هیدرولیک به وزنه تعادل مجهز هستند که باعث افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف انرژی می‌شود.

۲. آسانسورهای کششی (Traction Elevators)

آسانسورهای کششی رایج‌ترین نوع آسانسور در ساختمان‌های بلند و پروژه‌های بزرگ هستند. این سیستم برای حرکت کابین از یک موتور الکتریکی، گیربکس (در برخی مدل‌ها)، سیم بکسل و وزنه تعادل استفاده می‌کند.

نحوه عملکرد:

در این سیستم، کابین آسانسور و وزنه تعادل توسط چند رشته سیم بکسل فولادی به یکدیگر متصل هستند. سیم بکسل‌ها از روی یک فلکه کشش (که به موتور محرکه متصل است) عبور می‌کنند. زمانی که موتور فلکه را به چرخش درمی‌آورد، نیروی اصطکاک ایجاد شده بین سیم بکسل‌ها و شیارهای فلکه کشش، باعث حرکت عمودی کابین و وزنه تعادل می‌شود. این سیستم به دلیل وجود وزنه تعادل، از نیروی گرانش برای کاهش مصرف انرژی استفاده می‌کند.

مزایا:

• مناسب برای ساختمان‌های با ارتفاع زیاد و بی‌نهایت انعطاف‌پذیر

• مصرف انرژی بهینه به دلیل وجود وزنه تعادل

• فضای مورد نیاز کمتر برای نصب سیستم نسبت به سیستم‌های هیدرولیک

معایب:

• هزینه بالاتر نصب در مقایسه با آسانسورهای هیدرولیک

• نیاز به فضای بزرگ‌تری برای نصب تجهیزات

• سیستم پیچیده‌تر و نیاز به نگهداری بیشتر

آسانسورهای کششی به دلیل قابلیت استفاده در ساختمان‌های بلند و بزرگ، برای پروژه‌های اداری، تجاری و مسکونی با ارتفاع زیاد انتخاب مناسبی هستند. این سیستم به دلیل کارایی بالا و مصرف بهینه انرژی در پروژه‌های با ترافیک زیاد، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.